Geschiedenis van Land en Dorp
Ontstaan
Ons dorp is vermoedelijk al ontstaan rond het jaar 1000, maar dat was wel driehonderd jaar later dan Den Andel en Pieterburen. Vanuit deze kerkgemeenschappen begonnen monniken en boeren met het ontwikkelen van landbouw in de droog te leggen kwelders. Dat kon alleen door het bedijken van de Hunzeboezem. De oudst bekende naam, Mariaburen in den Nijenlande, veranderde door de eeuwen heen steeds meer in de richting van Westernieland.
En nog steeds te zien
Wat wel altijd hetzelfde bleef was het agrarische karakter van de wijdse landschappen, verspreide boerderijen en kleine dijkdorpen, op de grens tussen de zuidelijke wierden en het noordelijke wad.
Door de kronkelende sloten en wegen, de sporen van oude (soms doorgebroken) dijken en de overgebleven kolken, zie je al snel het patroon terug van de oude kwelders en geulen van de Waddenzee. Je voelt dat je er dichtbij bent, en toch veraf.
Vroegste geschiedenis
De naam Mariaburen komt reeds voor in geschriften rond het jaar 1000, maar of het hier om dezelfde plaats gaat is niet geheel duidelijk. In de periode tot ongeveer 1200 na Chr. ontstond een kwelderwal die liep vanaf Wierhuizen tot aan Den Andel. Mogelijk werd de kwelderwal toen al bewoond.
Ligging
Het dorp ligt ook aan het eind van het Westernielandstermaar. Deze oude kweldergeul slingerde hier, vanuit het zuiden, tot 1520 via de Hiddingezijl en de Oude Riet naar de Waddenzee.
Het dorp ontstond rond 1300 op een kwelderwal die rond 1350 werd bedijkt. Op sommige plekken aan de noordkant van het dorp, rond Kaakhorn, heet het hier dan ook nog Oudedijk.
Kwelderwal
In 1300 werd op de kwelderwal een eerste dijk gelegd tussen Wierhuizen en Pieterburen (Oudedijk). Deze dijk werd rond 1350 als Zeeborg doorgetrokken langs de plek van het latere Westernieland en verder langs Den Andel naar Warffum. Zo werd de noordelijke arm van de Hunze bedijkt. Hierin werd de Hiddingezijl gelegd.
Dijk na dijk
Een latere zeedijk, de Middendijk, werd na de Kerstvloed van 1717 op anderhalve kilometer ten noorden van Kaakhorn aangelegd. En in 1811 werd weer iets noordelijker de Noordpolder aangelegd en ten westen daarvan ontstond in de jaren 1940 nog de Linthorst Homanpolder.
Huiswierde
Aan de zuidzijde van het dorp staat de boerderij Rixtumaheerd op een oude huiswierde. In de jaren 1960 werden hier onder een laag schelpen resten van menselijke bewoning aangetroffen, die mogelijk uit deze periode of eerder kunnen dateren.
Dijkdoorbraken
In de eerste eeuwen had het dorp veel te stellen met de zee. Regelmatig braken de dijken door, zoals bij de Allerheiligenvloed in 1570 en bij de Sint-Maartensvloed van 1686, toen in het dorp 60 mensen, 221 koeien en 29 paarden verdronken en 38 huizen werden vernietigd.
Kerstvloed
De ergste overstroming was tijdens de Kerstvloed in 1717 toen 78 mensen, 66 paarden, 219 koeien, 21 varkens en 747 schapen verdronken en van de 50 huizen er 35 verwoest werden en 11 onbewoonbaar, zodat het dorp nog maar vier huizen telde. Bij deze overstromingen ontstonden in de Oude Dijkstreek langs Kaakhorn ook een viertal kolken. Die zijn nog steeds te zien.
Natuurgebiedje
In 1718 werd de dijk dus, onder leiding van Thomas van Seeratt, 1,5 kilometer naar het noorden verschoven. Hierdoor bleef het dorp gespaard voor nieuwe overstromingen. Van de oude dijk resteert alleen een klein stukje ten oosten van de Hiddingezijl, nu in eigendom van het Groninger Landschap en het geldt, inclusief tekstbord en picknicktafel, als het ‘kleinste natuurgebied van Groningen‘.
Bijzondere herinneringen
Er zijn nog korte verhaaltjes te lezen via de blauwe links, rechtsboven..
Twee publicaties in boekvorm:
Westernieland, geschiedenis van kerk & dorp
Een uitgebreid boekje dat in 2003 geschreven is onder redactie van Herma Hulscher, Eike Liewes, Jef Mootzelaar en Herma Wezeman. Het boekje werd uitgegeven ter gelegenheid van de kerkrestauratie in 2002, maar er staan wel 17 hoofdstukken in over heel diverse onderwerpen tussen wierden en wad.
Er werden toen 375 exemplaren gedrukt en die waren al gauw uitverkocht. Vandaar het idee in 2004 om er een digitaal pdf-bestand van te maken dat iedereen op het internet kan downloaden.
Lange tijd was het bestand zoek, maar nu het weer boven water is kunnen we het alsnog hier aanbieden.
Vitale dorpen,
Dorpsvisie, Dorpsbelangen
Een wat jongere geschiedenis valt te lezen in de uitgebreide bundel artikelen over ons dorp dat ook toen al, tussen 2010 en 2014, verwikkeld was in discussies over de leefbaarheid, verkeersveiligheid, Addingapark, speeltuin en recreatie.
Deze bundel werd toen vanuit Dorpsbelangen samengesteld door Koos Eising en Gerben Edens en die kun je nu ook hier lezen.